Grote onrust kenmerkt markt voor grafisch papier

26 november 2025

De Europese marktvraag naar grafisch papier blijft fors dalen. Mogelijk zijn er in 2030 nog maar twee Europese papierfabrieken nodig om te voorzien in de Europese behoeften aan houtvrij - of mechanisch gestreken papier. Dat meldde marketing- en verkoopdirecteur Clemens Unterberger van papierproducent Sappi in juni tijdens het Intergraf-congres Print Matters for the Future, in Novotel City West in Zürich. Daar sprak hij over ontwikkelingen in de Europesevmarkt voor grafisch papier.

Deze markt is nog altijd substantieel, maar hij blijft wel snel dalen, volgens een markt-update op basis van onderzoek door Sappi zelf. De Europese vraag naar gestreken en ongestreken houtvrij papier bedroeg in 2024 respectievelijk ruim 2 en ruim 4 miljoen ton, met momenteel bezettingsgraden van de papiermachines van maar ongeveer 70%, waarover straks meer. De Europese vraag naar mechanisch gestreken papier omvat volgens Sappi ook ongeveer 2 miljoen ton.

De Europese markt voor SC-papier omvat een kleine 2 miljoen ton, en die voor krantenpapier ruim 2,5 miljoen ton. In de Europese productie van krantenpapier is de bezettingsgraad vanwege recentere desinvesteringen in productiecapaciteit met 87% nog behoorlijk hoog.

De Europese marktvraag naar grafisch papier in 2024. De bezettingsgraad ligt bij alle categorieën behalve krantenpapier bijzonder laag, overigens ook in 2025. De extreem kapitaalintensieve papiermachines en aanverwante productiemiddelen staan veel te lang stil.

Enorme vraaguitval sinds 2010

In de markten voor houtvrij gestreken en mechanisch gestreken papier tonen de diagrammen van “Sappi Estimate” enorme voortgaande capaciteitsreducties, met in 2024 bij houtvrij gestreken papier bijna 800.000 ton en bij mechanisch gestreken papier 700.000 ton.

Medio juni 2025 viel Hagen Premium Pulp & Paper (bij Dortmund) bovendien weg door een faillissement en fabriekssluiting, met 420 ontslagen tot gevolg. Daarnaast heeft UPM Communication Papers aangekondigd de papiermachine PM1 in haar Finse Kaukas-fabriek aan het einde van 2025 stil te leggen. Daarmee valt 300.000 ton jaarlijkse productiecapaciteit voor mechanisch gestreken papier weg.

Vanaf 2010 tot en met 2025 zijn daarmee respectievelijk 5,2 en 6,7 miljoen ton aan productiecapaciteit voor houtvrij gestrekenen mechanisch gestreken papier uit de Europese markt weggevallen. Dat komt neer op meer dan een halvering van de productiecapaciteit. De Europese vraag naar deze typen grafisch papier daalde tussen 2010 en 2024 echter nog sneller: met 67 respectievelijk 70%. Om het plaatje compleet te maken: bij houtvrij ongestreken, SC- en krantenpapier daalde de Europese vraag in diezelfde periode met respectievelijk 43, 61 en 68%, aldus de gegevens van Sappi Estimate.

Ontwikkeling van de productiecapaciteit bij drie Europese grafische papiersegmenten tussen 2010 en 2024. Die is gemiddeld ruim gehalveerd, maar de vraag daalde met zo’n 70%. Gevolg: een flink verminderde bezettingsgraad van de machines tussen 2019 en 2024. Juist in de laatste vijf jaar is de onvoorspelbaarheid van de vraag te groot om als papierproducent planmatig de capaciteit te kunnen verminderen en zo de bezettingsgraden weer omhoog te krijgen.

Dramatisch lage bezettingsgraad

Het aantal Europese leveranciers van houtvrij gestreken en mechanisch gestreken papier is in die tijd logischerwijs stevig gedaald. Nemen we de ijkjaren 2010, 2019 en 2025, dan daalde dat aantal bij houtvrij gestreken papier van 10 naar 7 naar 6. Bij mechanisch gestreken papier daalde het van 14 naar 10 naar 8, waaronder dus de recente sluiting in het Duitse Hagen. Mede vanwege het geringe aantal fabriekssluitingen tussen 2019 en 2024 - bij een sterk afgenomen vraag - daalde de bezettingsgraad in de fabrieken voor houtvrij - en mechanisch gestreken papier in die periode dramatisch: van 85 en 86% naar in beide gevallen 67%. Dat heeft voor de betreffende papierproducenten ernstige financiële gevolgen (zie onderaan dit artikel).

Steeds minder papieraanbieders

Toch is de Europese leveranciersmarkt voor deze grafische papiersoorten na vijftien jaar consolidatie al bovengemiddeld geconcentreerd geworden. Enkele aanbieders hebben de markt in handen. Dat uit zich in een zogenoemde Herfindahl-Hirschman Index die tussen 2010 en 2025 is gestegen van 1.500 naar ongeveer 2.500 bij beide papiercategorieën. Die fors hogere concentratiegraad betekent dat drukkerijen veel minder onderhandelingsruimte hebben dan voorheen.

Het kan echter nog erger, want in Noord-Amerika ligt deze index voor wat betreft houtvrij gestreken papier op 4.000. Daar heeft de consolidatie dus nog beduidend meer toegeslagen. Clemens Unterberger stelde in zijn presentatie de retorische vraag of ‘dit een teken is van de dingen die gaan komen.’

De Europese vraag naar grafisch papier vertoont een langdurige daling, die begon tijdens de financiële crisis voortkomend uit de kredietcrisis van 2008. Sinds de Covid-pandemie is het voor papierproducenten steeds moeilijker geworden om strategisch beleid te plannen, vanwege de hoge mate van onzekerheid in de markt.

Kredietcrisis als kantelpunt

In het grotere plaatje van de vraag naar houtvrij gestreken en mechanisch gestreken papier zien we dat de vraag decennialang trendmatig bleef stijgen tot de financiële crisis die uitbrak in 2008. De vraag daalde enorm, gevolgd door een lichte opleving. Maar daarna daalde de vraag structureel en gelijkmatig tot ongeveer 2020.

Unterberger: ‘In de periode tussen 2010 en 2020 was de bezettingsgraad echter nog goed. Je kon als papier producent op basis van betrouwbare voorspellingen plannen maken en herstructureringen doen, waardoor de business gezond bleef. Sinds de Covid-uitbraak in 2020 is de markt in een periode van chaos terechtgekomen, gegeven ook de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis, oplopende inflatie en marktonrust door Amerikaanse importheffingen. Er is sprake van enorme volatiliteit. Je weet door de onvoorspelbaarheid van de vraag niet meer wanneer je een bepaalde machine kunt wegnemen. Dat moet je niet te vroeg doen, want je moet wel kunnen leveren wanneer de vraag opleeft.’

*De marktconcentratie van papierproducenten in Europa is enorm toegenomen en zal richting 2030 waarschijnlijk Noord-Amerikaanse proporties aannemen.*

Op weg naar een bijna-monopolie

Eén ding is wel helder: de vraag naar grafisch papier is sinds 2020 niet alleen enorm gaan fluctueren, maar is per saldo ook duidelijk sneller gedaald. En Unterberger verwacht dat de huidige volatiliteit aanhoudt, ook gegeven de complexe geopolitieke ontwikkelingen. Over wat er moet gebeuren is hij duidelijk:

‘We moeten toe naar herstel van de bezettingsgraden van de machines. Door de huidige lage bezettingsgraden én de verwachte verdere daling van de vraag naar grafisch papier ontstaat er een enorme druk om verder te consolideren. We gaan de komende vijf jaar mogelijk twee keer meer consolidatie zien dan in de afgelopen vijf jaar. Zo niet, dan kan het hele ecosysteem voor grafisch papier zichzelf niet duurzaam handhaven. We zullen als grafische papierindustrie waarschijnlijk hetzelfde pad volgen als veel andere industrieën al hebben gevolgd, en wat we in Noord-Amerika in de papierindustrie al hebben gezien: een bijna-monopoliesituatie.’

*Allerlei industrieën gingen de papierindustrie voor in de tendens naar een situatie waarin twee of drie bedrijven de markt verdelen.*

Versnelde marktconsolidatie tot 2030

Unterberger noemde als voorbeelden uiteenlopende industrieën als digitale advertenties (Google en Meta), de luchtvaart (Airbus en Boeing), besturingssystemen (Microsoft en Apple) en industrieel gas (Linde en Air Products). Hij toonde een slide waarin de vraagdaling van de laatste vijf jaren is geëxtrapoleerd naar 2030. In dat geval kunnen slechts twee Europese fabrieken voor grafisch papier voldoen aan de gehele Europese marktbehoefte. Volgens dat scenario zouden de zo belangrijke bezettingsgraden weer boven 85% uit kunnen komen.

Sappi blijft in print geloven

Sappi heeft de volle motivatie om die nieuwe schiftingen te overleven, zo verzekerde Unterberger: ‘Wij blijven geloven in de kracht van print en wij blijven print promoten als een prachtig medium met bewezen voordelen. Zo blijkt uit allerlei onderzoeken overtuigend dat de inzet van print leidt tot meer effectiviteit in marketing. Daarnaast zien wij een verandering in de mindset van veel consumenten ontstaan. Men wordt zich meer bewust van de nadelen van digitale media tegenover printmedia.’

Als de huidige vraagontwikkeling doorzet, zouden dit in 2030 de Europese grafische papierafnamevolumes zijn. Twee grote papierfabrieken zouden dan kunnen voorzien in de behoeften van de gehele Europese markt. In dat geval zou de machinebenutting volgens Sappi weer uit kunnen komen op een niveau van ruim 85%.

Stilstaande machines, tikkende rekeningen

De daling van de bezettingsgraad bij Europese producenten van houtvrij gestreken en mechanisch gestreken papier van circa 85% naar 67% leidt tot forse financiële schade. De directe omzetderving door lagere afzet loopt sowieso al in de honderden miljoenen euro's per jaar. Daarbovenop drukken de vaste kosten van papiermachines zwaarder door bij een lagere bezetting, waardoor de kostprijs per ton stijgt. Alles bij elkaar loopt de negatieve impact op tot mogelijk een miljard euro per jaar of meer, verdeeld over maar een gering aantal aanbieders.

Update: Sappi sluit nu zelf een papiermachine

Net voor het ter perse gaan van editie 5 van PRINTmatetrs, waaruit dit artikel is overgenomen, werd bekend dat Sappi zelf nu ook zijn conclusies heeft getrokken uit de structurele overcapaciteit in de Europese papiermarkt. Het bedrijf maakte namelijk in oktober bekend dat het papiermachine 2 in de Finse vestiging Kirkniemi eind 2025 zal sluiten, goed voor een capaciteitsreductie van 175.000 ton gecoat mechanisch papier per jaar.

Daarmee bevestigt Sappi de eerder gesignaleerde trend van blijvend dalende vraag naar grafisch papier in Europa. De productie wordt geconsolideerd op de overige machines, zodat leveringen aan klanten niet worden verstoord.

Foto boven: Clemens Unterberger tijdens zijn presentatie over trends in de markt voor grafisch papier. Hij zoomde vooral in op houtvrij gecoat en mechanisch gecoat papier: ‘We gaan daar de komende vijf jaar mogelijk twee keer meer consolidatie zien dan in de afgelopen vijf jaar.’

Tekst: Wim Danhof

Wil je het gedrukte PRINTmatters magazine ontvangen? Neem een proefabonnement.